Faa’iidooyinka Caafimaad ee Kalluunka

Kalluunka waa mid ka mid ah cuntooyinka ugu nafaqo badan ee laga helo dabeecadda. Waxa uu hodan ku yahay nafaqooyin muhiim ah oo ay ka mid yihiin borotiin tayo sare leh, dufan caafimaad leh, macdan, iyo fitamiino kala duwan. Cuntada kalluunka oo lagu daro hab nololeedka qofka waxay leedahay faa’iidooyin fara badan oo ku saabsan caafimaadka guud ee jirka, maskaxda, iyo wadnaha.

Kalluunka waxaa laga helaa borotiin tayo sare leh oo muhiim u ah koritaanka iyo dayactirka unugyada jirka. Borotiinkani waxa uu ka caawiyaa jirka in uu yeesho murqo xooggan, laf dhisan, iyo caafimaad guud oo wanaagsan. Dadka jidhkoodu u baahan yahay borotiin badan sida carruurta, dadka isboortiga ku jira, iyo dadka bukaan socodka ah, kalluunka ayaa u noqon kara ilo fiican oo borotiin ah.

Dufanka kalluunka, gaar ahaan kuwa badda sida salmon, tuna, mackerel, iyo sardines, wuxuu leeyahay nooc gaar ah oo dufan ah oo loo yaqaan omega-3 fatty acids. Dufankan wuxuu la dagaallamaa bararka (inflammation), wuxuuna hoos u dhigaa halista cudurrada wadnaha sida xannuunka halbowlayaasha, wadne garaaca aan caadiga ahayn, iyo dhiig karka. Sidoo kale, omega-3 waxa uu muhiim u yahay horumarinta maskaxda, gaar ahaan xilliga uurka iyo carruurnimada, isagoo xoojiya xasuusta, feejignaanta, iyo awoodda waxbarasho.

Kalluunka sidoo kale waa ilo wanaagsan oo laga helo fitamiino badan sida vitamin D oo muhiim u ah lafta iyo difaaca jirka. Vitamin D-ga dabiiciga ah ee kalluunka laga helo ayaa si fudud loo nuugi karaa, wuxuuna ka caawiyaa jirka inuu si fiican u isticmaalo kaalshiyamka si loo xoojiyo lafaha. Dadka qaba yaraanta vitamin D, gaar ahaan kuwa aan helin qorraxda ku filan, waxay ka faa’iideysan karaan cunista kalluunka si joogto ah.

Cuntooyinka kalluunka ku saleysan waxay sidoo kale xoojiyaan aragga indhaha. Tani waxay sabab u tahay carotenoids iyo omega-3 oo gacan ka geysta yareynta halista indho-beelka la xiriirta da’da. Cilmi baarisyo badan ayaa muujiyay in dadka si joogto ah u cuna kalluunka ay leeyihiin fursad ka yar oo ay ku qabsan karto cudurka macular degeneration, oo ah cudur keena indho la’aan qaybta dhexe ee aragga.

Dadka qaba niyad-jabka ama xanuunnada dhimirka sida walwalka iyo welwelka (anxiety and depression), waxay kaloo ka heli karaan kalluunka gargaar dabiici ah. Omega-3 fatty acids waxay door muhiim ah ka ciyaaraan hormoonnada maskaxda, waxayna ka qeyb qaataan hagaajinta niyadda iyo yareynta astaamaha niyad-jabka. Darooso ayaa muujisay in cunista kalluunka ay la xiriirto xaalad niyadeed oo wanaagsan iyo khatar hoose oo ah in la bukoodo dhanka maskaxda.

Kalluunka wuxuu kaloo wanaajiyaa hurdada. Qaar ka mid ah kalluunka sida salmon ayaa leh tryptophan iyo vitamin B6, kuwaasoo gacan ka geysta soo saarista serotonin iyo melatonin oo ah hormoonnada hurdada hagaajiya. Dadka la daalaa dhacaya hurdo la’aanta waxay ka heli karaan kalluunka gargaar dabiici ah.

Xagga caafimaadka maqaarka iyo timaha, kalluunka waa mucjiso dabiici ah. Dufanka omega-3 wuxuu quudiyaa maqaarka, wuxuuna ka hortagaa qalaylka iyo finan badan. Fitamiinada iyo macdanta uu kalluunka leeyahay sida zinc iyo selenium waxay gacan ka geystaan dib u cusboonaysiinta unugyada maqaarka iyo ka hortagga gabowga hore.

Cunista kalluunka waxay sidoo kale yareysaa khatarta kansarka. Daraasado cilmiyeed ayaa tilmaamay in dadka si joogto ah u cunaya kalluunka ay leeyihiin khatar ka yar oo ku saabsan qaarkood kansarrada sida kan naasaha iyo caloosha. Tani waxay la xiriirtaa awoodda antioxidant-ka kalluunka iyo awooddiisa uu ku yareeyo bararka jirka.

Kalluunka waxa uu leeyahay awood uu ku wanaajiyo caafimaadka caloosha iyo dheefshiidka. Cuntooyinka laga sameeyo kalluunka, gaar ahaan kuwa aan la shiilin ee la dubay ama la kariyey, way fudud yihiin in la dheefshiido, waana ku habboon yihiin dadka leh calool jilicsan ama xasaasiyad u leh cuntooyinka culus.

Intaa waxaa dheer, kalluunka wuxuu ka hortagaa buurnida iyo cayilka. Waa cunto yar oo dufan aan faa’iido lahayn ka buuxin, taasoo ka dhigaysa mid ku habboon dadka doonaya in ay hoos u dhigaan miisaankooda ama ay ilaashadaan miisaan caafimaad leh. Borotiinka uu kalluunka leeyahay ayaa sidoo kale keena in qofku dareemo dhereg dheer, taasoo yaraynaysa baahida joogtada ah ee wax lagu cuno.

Caafimaadka wadnaha ayaa ah mid ka mid ah meelaha ugu weyn ee uu kalluunka si toos ah uga faa’iideeyo. Cunista kalluunka dhowr jeer usbuucii waxay si weyn u yarayn kartaa halista istaroogga, wadne istaagga, iyo cudurrada kale ee xididada dhiigga. Tani waxay sabab u tahay saameynta wanaagsan ee uu ku leeyahay cadaadiska dhiigga, kolestaroolka, iyo heerka triglycerides-ka.

Marka la eego guud ahaan, kalluunka wuxuu leeyahay muhiimad weyn oo ay tahay in dadka caafimaadkooda ilaaliya ay si joogto ah uga dhigaan qayb ka mid ah cuntadooda. Ku darista kalluunka toddobaadle ama dhowr jeer bishii waxay si toos ah u saameyn kartaa caafimaadka jirka, maskaxda, iyo qalbiga.

Si kastaba ha ahaatee, waxaa muhiim ah in la doorto kalluun nadiif ah oo laga helo meel lagu kalsoonaan karo, si looga fogaado sunta mercury ama waxyaabo kale oo halis u ah caafimaadka. Waxaa sidoo kale habboon in la bedbeddelo noocyada kalluunka la cunayo, si jirku u helo nafaqooyin kala duwan.

Gabagabadii, kalluunka waa cunno dhammaystiran oo laga helo nafaqooyin aad muhiim ugu ah jirka aadanaha. Waxaa uu gacan ka geystaa difaaca cudurrada, kobcinta maskaxda, ilaalinta wadnaha, quruxda maqaarka, iyo guud ahaan fayo-qabka qofka. Ku darista kalluunka cunnooyinka maalinlaha ah waxay noqon kartaa tallaabo caqli badan oo caafimaadkeena ka dhigta mid xooggan oo firfircoon.