Faa’iidada Caafimaad ee Ukunta
Ukuntu waa mid ka mid ah cuntooyinka ugu nafaqo badan ee laga helo deegaanka dabiiciga ah. Inkastoo dad badan ay ka welwelaan dufanka ama kolestaroolka ku jira ukunta, cilmi-baarisyo cusub ayaa muujinaya in ukuntu ay leedahay faa’iidooyin caafimaad oo aan la iska indha tiri karin. Waxay u adeegtaa sida xirmo dabiici ah oo ay ku jiraan borotiin tayo sare leh, fiitamiino, macdano, iyo maadooyin muhiim u ah shaqada jirka.
Marka hore, ukuntu waa isha ugu fiican ee borotiinka la heli karo. Qofka bini’aadamka ah wuxuu u baahan yahay borotiin si uu u dhiso unugyada jirka, u sameeyo murqaha, una kabo habka difaaca jirka. Borotiinka ku jira ukunta waxa uu leeyahay dhammaan amino acids-yada muhiimka ah, kuwaas oo jirku u baahan yahay balse uusan isagu samayn karin. Taas ayaa ka dhigaysa ukunta cunno dhammaystiran oo taageerta koritaanka iyo dib u dhiska jirka.
Intaa waxaa dheer, ukuntu waxay hodan ku tahay fiitamiin D, kaas oo muhiim u ah nuugista kaalshiyamka isla markaana kaalin weyn ka qaata caafimaadka lafaha. Dad badan ayaa hela fiitamiin D xadidan, gaar ahaan meelaha aan qorraxdu si joogto ah u ifin. Cunista ukunta ayaa noqon karta beddel dabiici ah oo lagu daboolo baahida fiitamiin D-ga, taas oo yaraynaysa khatarta lafo-beelka iyo dhibaatooyinka la xiriira lafaha.
Sidoo kale, ukunta waxay leedahay antioxidant-yo ay ka mid yihiin lutein iyo zeaxanthin, kuwaas oo muhiim u ah caafimaadka indhaha. Maadooyinkani waxay ka hortagaan dhaawacyada uu sababo iftiinka sare (sida UV) iyo daalka indhaha, waxaana cilmi-baarisyo lagu ogaaday in ay yareeyaan khatarta indho-beelka la xiriira da’da, sida macular degeneration.
Qolofo ukunta oo laga yaabo in si sahlan loo tuuro, ayaa la ogaadey in ay hodan ku tahay kaalshiyam iyo maadooyin kale oo laga faa’iidayn karo marka si wanaagsan loo nadiifiyo loona diyaariyo. Tani waxay muujinaysaa in walxo badan oo laga tuuro ukunta aysan ahayn qashin, balse ay yihiin kheyraad caafimaad.
Ukuntu sidoo kale waa mid kaalin ku leh xakamaynta miisaanka. Marka la cuno quraac ka kooban ukunta, waxaa la dareemaa dhereg badan oo muddo dheer socota. Tani waxay yareyn kartaa baahida in la cuno cunnooyin kalooriyo sare leh maalinta oo dhan, taas oo ka caawisa dadka doonaya in ay miisaankooda yareeyaan ama ay ilaaliyaan.
Marka laga hadlayo caafimaadka maskaxda, ukunta waxay xambaarsan tahay maadada choline, taas oo muhiim u ah shaqada neerfayaasha iyo horumarka maskaxda, gaar ahaan inta lagu jiro uurka. Choline-ku waxa uu sidoo kale door muhiim ah ka ciyaaraa sameynta xusuusta iyo shaqooyinka kale ee maskaxda.
Ukuntu sidoo kale waa cunno si fudud loo heli karo, jaban oo si kaladuwan loo kariyo. Waxay ku habboon tahay cunnooyin kala duwan sida shiilan, la kariyey, la dubay, ama qayb ka noqda cuntooyinka kale sida keega iyo rootiga. Dabacsanaanta ukunta ee karinta iyo kaydinteeda ayaa sii kordhisa qiimaheeda nololeed.
Dadka qaba xanuuno gaar ah sida sonkorowga ama dhiig-karka, waxaa muhiim ah in ay la tashadaan dhakhtar kahor inta aysan si joogto ah u cunin ukunta, gaar ahaan haddii ay cunayaan xaddi badan. Laakiin dadka caadiga ah ee caafimaad qaba, cunista hal ilaa laba ukun maalintii ayaa loo arkaa mid badbaado leh, haddii aysan jirin xaalado caafimaad oo gaar ah.
Gebogabadii, ukunta waa cunno dabiici ah oo nafaqo badan, oo bixisa borotiin tayo sare leh, fiitamiino, antioxidant-yo, iyo maaddooyin kale oo muhiim u ah jirka. Marka si dheellitirnaan leh loo cuno, ukuntu waxay noqon kartaa qayb muhiim ah oo ka mid ah cunto caafimaad leh.
